گلخانه
گلخانه در واقع بخش محدودی از فضاست که سعی شده در آن کلیه عوامل محیطی قابل کنترل باشد و برای کشت‌های متراکم و تولید محصول خارج فصل و یا خارج از محیط طبیعی گیاه احداث می‌شود.
احداث گلخانه برای تولید میوه‌های خارج از فصل و همچنین گل و گیاهان زینتی از قرن 17 میلادی در اروپا آغاز و در سال‌های اخیر به منظور استفاده بهینه از منابع خاک و آب و یا اشتغالزایی در سراسر جهان گسترش‌یافته است.
هدف اصلی احداث یک گلخانه تأمین محیط رشد مناسب برای پرورش گیاهان می‌باشد در نتیجه این امکان را برای پرورش دهندگان فراهم می‌کند تا تولیدی بهینه با بیشترین سود داشته باشد.
- مهم‌ترین مزایای تولیدات گلخانه ای عبارت‌اند از:
- اشتغالزایی بالا
- استفاده بهینه و کنترل شده از نهاده‌های کشاورزی
- عملکرد بالا
- حفاظت از محیط زیست
- جلوگیری از فرسایش خاک
- تولید خارج از فصل و مستمر محصولات کشاورزی.
طبقه بندی گلخانه‌ها
طبقه بندی از نظر فرم گلخانه: از نظر تولید، از نظر دما، از نظر شکل، از نظر نوع سازه، از نظر اهداف آموزشی، تفریحی.
انواع تولیدات گلخانه:
1- گلخانه‌های تولیدی سبزی و صیفی: شامل محصولاتی نظیر خیار، گوجه فرنگی، توت فرنگی، فلفل، بادمجان، طالبی، سبزیجات برگ (ریحان، شاهی….) می‌باشد.
2- گلخانه‌های تولید گل و گیاهان زینتی: برای تولید انواع گل‌های شاخه بریده (رز، ژربرا، گلایول، داوودی،…) و گل‌های آپارتمانی و نشایی (فضای سبز) استفاده می‌شود.
3- سالن‌های گلخانه‌ای تولید قارچ دکمه ای و قارچ صدفی.
انواع سازه گلخانه:
الف: گلخانه‌های چوبی: اسکلت اصلی این گلخانه‌ها از چوب با پوشش پلاستیک مـی‌باشند. ارتفاع در ایـن سازه‌ها 2 تا 3 متر و سیستم گرمایی و تهویه مناسبی ندارند و به‌دلیل ارتفاع پایین مناسب کشت محصولاتی نظیر خیار و گوجه فرنگی نمی‌باشد. مزیت این گلخانه‌ها قیمت ارزان احداث هر واحد آن است ولی به‌دلیل نامناسب بودن محیط داخلی برای رشد گیاه معمولاً میزان تولید در واحد سطح در مقایسه با گلخانه‌های مدرن بسیار کمتر است.
ب: گلخانه‌های فلزی یا مدرن که اسکلت این گلخانه‌ها از فلز است که معمولاً با پلاستیک‌های ضد اشعه ماورا بنفش پوشیده‌شده و دارای سیستم گرمایشی و تهویه مناسب است.
- انواع گلخانه‌ها با اهداف خاص آموزشی، تفریحی: گلخانه‌های سازمانی، گلخانه‌های آموزشی، گلخانه‌های مراکز نگهداری سالمندان، گلخانه‌های مخصوص پارک‌های عمومی، گلخانه‌های مراکز توان بخشی و معلولین
انواع فریم‌های گلخانه ای:
الف: گلخانه‌های تونلی: گلخانه ای ارزان و اقتصادی با قابلیت نصب سریع و آسان که کاملاً پیش ساخته و گالوانیزه بوده و به‌راحتی قابل حمل و جابجایی است. مصرف عمده این گلخانه‌ها برای حفاظت است و ماکزیمم مساحت آن‌ها 500 متر مربع می‌باشد.
تمامی سیستم‌های پنجره سقفی، پنجره پهلو، سرمایش و گرمایشدر این نوع سازه‌ها قابل اجراست. موارد دیگر استفاده از این سازه‌ها عبارت‌اند از: سالن‌های پرورش قارچ، انبارهای دائمی، پوشش استخر پرورش ماهی، آشیانه هواپیما، اسکان موقت و رستوران.
ب: گلخانه‌های دوقلو: به صورت دو گلخانه تونلی در کنار هم احداث می‌شوند.
ج: گلخانه‌های پیوسته: تولید در مساحت‌های بزرگ در گلخانه‌های به‌هم پیوسته صورت می‌گیرد. این نوع گلخانه‌ها در دهانه‌ها و ارتفاع‌های مختلف ساخته می‌شود. شرایط اقلیمی، مانند: وزش باد، بار برف، بار ناشی از محصول در فرم سازه مؤثر می‌باشند.
وجود ناودانی در تمام ستون‌ها (ابتدایی، میانی و انتهایی) باعث می‌شود تا تمامی قطعات سازه از یک فرم خاص تبعیت کنند. پنجره سقفی بیشتر از پنجره پهلو در این مدل گلخانه‌ها استفاده می‌شود. استفاده از پوشش پلی کربنات در حاشیه، طراحی فضاهای بسته بندی و سرویس در داخل گلخانه، امکان اتوماسیون کامل و غیره از مزایای این گلخانه‌ها به‌شمار می‌رود.
د: گلخانه‌های ونلو:
گلخانه‌های نیمه استوانه:
گلخانه‌های متصل به هم.
انواع گلخانه از نظر دما: گرم و مرطوب، گرم، نیمه گرم
پوشش گلخانه:
1: پلاستیکی (پلی استر، پلیوینیل کلراید، پلی وینیل فلوراید): این پوشش دارای مزایایی چون عدم نیاز به اسکلت سنگین و کاهش هزینه تا حدود 40% نسبت به گلخانه‌های شیشه ای یک لایه است.
2: شیشه ای: با دارا بودن مقاومت زیاد در مقابل فشار و عبور نور عالی می‌باشد، عیب این پوشش‌ها هزینه اولیه زیاد و هدررفت گرما از بین درزهاست که باید در هنگام نصب درزها را به‌خوبی عایق بندی نمود.
3: پلی کربنات: این پوشش نسبت به شیشه سبک‌تر است و هزینه کمتری دارد و همچنین نسبت به پلاستیک مقاومت بالایی دارد.
سیستم‌های مورد نیاز در گلخانه:
سیستم سرمایش: خنک‌کردن گلخانه بسیار سخت‌تر و پرهزینه تر از گرم‌کردن آن می‌باشد. در تابستان هوای داخل گلخانه بسیار گرم‌تر از دمای محیط بیرون است. از اثرات زیانبار دمای بالا می‌توان به عدم استحکام ساقه، کاهش اندازه گل، تأخیر در گلدهی و مرگ جوانه اشاره کرد. روش‌های خنک کردن عبارت‌اند از: سایه دادن، رنگ آمیزی پوشش گلخانه، سایه دادن با آب آهک، و سیستم پوشال و پنکه.
سیستم گرمایش: یک سیستم گلخانه‌ای مناسب در طول یکسال زراعی باید بتواند شرایط مناسب حرارتی برای گیاه فراهم‌کند. در تولید محصولات گلخانه ای سیستم گرمایشی مورد قبول است که حرارت یکنواخت بدون ایجاد شرایط مضر برای گیاه تولید کند.
سیستم تهویه: تهویه دمای گلخانه را در روزهای آفتابی کاهش داده و دی اکسید کربن لازم را که جهت فتوسنتز گیاه ضروری است فراهم می‌کند. مزیت دیگر تهویه حذف گرما، هوای مرطوب و جایگزین‌کردن آن با هوای خشک است. رطوبت بالا وقتی با روی سطوح سردتر قرار می‌گیرد تبدیل به مایع شده و منجر به ایجاد بیماری می‌گردد.
سیستم تزریق دی‌اکسیدکربن: دی اکسیدکربن و نور برای رشد گیاهان ضروری است. صبحگاهان با بالا آمدن آفتاب، گیاهان تولید انرژی غذایی (فتوسنتز) را آغاز می‌کنند. میزان دی‌اکسیدکربن در گلخانه، به واسطه مصرف توسط گیاهان در شب، کاهش‌می‌یابد. با تجدید هوا می‌توان میزان دی اکسید کربن را به اندازه میزان آن در محیط بیرون بالا برد. از آنجا که دی اکسیدکربن و نور در فرآیند فتوسنتز مکمل یکدیگر هستند، با تأمین روشنایی تکمیلی و تزریق دی اکسید کربن می‌توان بازده سبزیجات و گلدهی محصولات را افزایش داد. دی اکسید کربن مایع، یخ خشک و احتراق سوختهای بدون سولفور می‌تواند به عنوان منابع تأمین دی اکسید کربن مورد استفاده قرار گیرد.
سیستم آبیاری: کم آبی در گیاهان به صورت علایمی مانند توقف رشد، کوچک‌تر شدن برگ، کوتاه شدن فاصله میان گره‌ها، بدشکل شدن برگ‌ها، سوختگی حاشیه برگ‌ها و ریزش برگ در گیاهان حساس به ریزش برگ مشاهده‌می‌شود.
پر آبی به صورت علایمی مانند افزایش ارتفاع گیاه، آبدار شدن ساقه و نرم و شکننده شدن و گاهی پژمردگی و مرگ گیاه (در معرض نور)، کاهش اکسیژن و صدمه به ریشه و عدم جذب آب و مواد غذایی و در نهایت پژمردگی و توقف رشد نمایان می‌شود.
برای بهینه میزان آبیاری از سیستم آبیاری تحت فشار استفاده می‌گردد. روش‌های مختلفی برای کنترل سیستم آبیاری گلخانه ای بر اساس وظایف مورد نظر وجود دارد که شامل کنترل متغیرهای خاصی می‌باشند. بطور کلی متغیرهای قابل کنترل در آبیاری و کوددهی عبارت‌اند از: کنترل از طریق دبی، زمان، رطوبت بستر، تبخیر، PH، EC، سطح آب در مخازن، فشار آب در لوله‌ها، افت فشار فیلترها و غیره.
سیستم تغذیه و کوددهی: فتوسنتز تأمین کننده کربوهیدرات است و به علاوه لازم است عناصر معدنی خاصی از محیط ریشه جذب گیاه شود. جذب عناصر توسط ریشه گیاهان به صورت اختصاصی نیست, به این معنی که وود عناصر در گیاه دلیل بر ضروری بودن آن برای رشد و نمو نیست.
گیاه قادر به تشخیص مواد جذب شده از خاک نیست, چون اگر چنین بود علف کش ها را جذب نمی‌کرد. شرایط ضروری بودن عناصر این است که فقدان عنصر, رشد زایشی و رویشی را با مشکل مواجه کند. غالباً مواد مغذی و عناصر مورد نیاز رشد گیاهان بصورت محلول از طریق سیستم آبیاری در اختیار گیاه قرار می‌گیرد.
سیستم نوردهی تکمیلی: انرژی خورشیدی در همه ساختارهایی گیاهی نقش دارد و نتیجه نهایی این فرایندها در رشد گیاه است که منجر به افزایش ماده خشک می‌شود. در شرایطی که همه عوامل ازجمله میزان دی‌اکسید کربن، دما و رطوبت در حد مطلوب باشد.
برای انجام فتوسنتز به‌شدت نور در حد مطلوب نیاز است. نور کم باعث کاهش فتوسنتز و رشد گیاه و نور بیشتر باعث صدمه به کلروپلاست ها و کاهش فتوسنتز می‌شود. به‌طورکلی تحت شرایط نوری ضعیف، ممکن است گل‌آغازی و نمو جوانه گل متوقف‌شده و یا به‌کندی انجام شود و به همین دلیل در چنین شرایطی، گیاهان برای گلدهی به زمان بیشتری نیاز دارند؛ به‌عبارت‌دیگر این گیاهان در زمان گلدهی دارای ارتفاع بلندتری هستند. به‌طورکلی برای تأمین نورتکمیلی از نور سفید (رشته‌های ملتهب تنگستن)، لامپ فلورسنت و لامپ‌ها سدیمی فشار بالا استفاده می‌شود.
نظر دهید.